Wat is het Antwerps liedboek?

Antwerpen, 16e eeuw. Een kosmopolitische havenstad en de draaischijf van de wereld. De stad bruist van de talen, betaalmiddelen, religies, nationaliteiten. Aangewakkerd door de florerende haven bestaat er een grote stedelijke diversiteit, bevinden zich in de stad verschillende gemeenschappen met specifieke privileges en wordt er een ingenieus politiek systeem ingericht. In deze periode wordt het Antwerps liedboek uitgegeven.

Het Antwerps liedboek is een liedbundel, samengesteld en uitgegeven in 1544 door de drukker Jan Roulans, bestaande uit 221 oude en nieuwe liedekens. Het Antwerps liedboek was een handzaam en praktisch boekje, gemaakt voor de binnenzak. Een boekje om, zoals een plaat of videoband, te gebruiken tot het versleten, verbrokkeld en uiteindelijk volledig vergaan is. Bijna was het met het Antwerps liedboek ook daadwerkelijk zo gelopen. Van alle exemplaren heeft er welgeteld één de tand des tijds overleefd.

En dit ene exemplaar heeft het ver geschopt. Vandaag - bijna 500 jaar later en verschillende heruitgaven verder - maakt Het Antwerps liedboek deel uit van de Canon van de Nederlandstalige literatuur. Niet voor niets: Het Antwerps liedboek is het oudste en meest omvangrijke gedrukte liedboek uit de Lage Landen dat we in handen hebben. De liederen beschrijven op poëtische, treffende en bij momenten hedendaags aandoende wijze universele thema’s als de liefde, spiritualiteit, klasse, genderrollen en politiek. Het Antwerps liedboek biedt ons via de liederen een inkijkje in het functioneren van een stedelijk ecosysteem dat - hoewel bijna een half millennium jonger dan het onze - in sommige opzichten opvallend veel lijkt op het Antwerpen van vandaag.